Ketebe Yayınları’nın Poetika serisinden yayımlanan Yanlış Okuma Haritası ilk olarak 1975'de çıkmış. Harold Bloom’un teorik eserlerinin en bilinenlerinden olan bu eseri dilimize Ahmet Ölmez tercüme etmiş. Ketebe, eserin içerisindeki şiir parçalarını ise, daha çok şiir tercümeleriyle bilinen Nazmi Ağıl’a tercüme ettirmiş. Bu tarz bir uygulamanın çok önemli olduğunu düşünüyorum zira poetik meseleleri ele alan bir eser yayımlamak kolay değildir. Eserin teorik kısımlarını tercüme eden kişinin, şiir tercümesi konusunda ihtisas sahibi olmaması olasıdır ve şiirin tercümesi kısmında, şairlikten nasibini almış veya şairlerle hemhâl olmuş birine görev verilmesi gereklidir. Çünkü aslında, “şiirler farklı değillerdir, birbirilerini takip etmektedirler.”

Son cümledeki tırnak içerisinde belirttiğim fikir aslında bana ait değil. Şiir tercümesi üzerine düşündüğüm meseleyi gediğine oturtmak gayreti ile o fikri, bu yazının merkezindeki, Bloom’un Yanlış Okuma Haritası isimli eserinden aldım.

Bloom’un Yanlış Okuma Haritası isimli eseri aslında bir ikinci cilt olarak değerlendirilebilir. Eserin Giriş yazısında Bloom, “Bu kitap, şiirin pratik eleştirisine ve şiiri nasıl okumamız gerektiğine dair bir kılavuzdur. Temelinde de önceden yayımlanan Etkilenme Endişesi adlı kitabımda sunduğum şiir kuramı vardır,” diyerek okurlarını daha başta uyarıyor ve aslında, bu eserimi iyice anlayabilmek için Etkilenme Endişesi isimli eserimi de okumanız gerekmektedir demeye getiriyor lafı. Bu konuda bir okur olarak ben de kendisine katılıyorum fakat şu uyarıyı da kendi okurlarıma sunmam iyi olacaktır: Bloom’un Yanlış Okuma Haritası isimli eseri, Etkilenme Endişesi isimli eserinden daha açıklayıcı ve daha anlaşılır bir yapıdadır. Etkilenme Endişesi’ndeki fikirlerinin yoğunluğu, okuru çoğu zaman "ne düşünmeliyim" noktasına taşır. Zaten bu sebeple de yazarın "kılavuz" olarak adlandırdığı böylesi bir eseri ellerimizde tutmaktayız. Aslında Bloom’un giriştiği bu çabanın sonunun gelme ihtimalinin olmadığını da yine Bloom’un sözlerine başvurarak dillendirmem gerekiyor. Bloom, kitabının ikinci baskısına yazdığı Önsöz’de, “Ne var ki bu incelikli mesele üzerine düşünmeyi bir türlü bırakamadım. Varlığım sona ermeden bu düşüncelerimin de sona ermeyeceği konusunda şüphem kalmadı.” diyerek, bir itiraf bırakıyor okurlarına.

Bloom eserini genel olarak okurların etkilenebileceği üç kısım altında geliştirmiş: Haritayı Çizmek, Harita, Haritayı Kullanmak. Bu başlıkların ilk iki kısmı genel olarak teori okumaları yapan okurları ilgilendirse de son kısmın daha çok şairleri ilgilendirdiği söylenebilir. Eserinde özellikle "şairler" üzerinde duran Bloom, ana fikir olarak, şairlerin kendilerinden önceki şairleri yanlış okudukları iddiasını sunuyor. Bu iddiayı geliştirirken ise gerçekten "Bloom Hafızası" olarak tanımlayabileceğim, o yoğun ve zengin odanın eşiğinden geçiriyor okurunu.

Bloom, harita olarak tanımladığı düşünce seyrinin çerçevesini ise Kabala ile çiziyor ve bunu da eserinin henüz başlarında şunları söyleyerek, haritasında yol alacak okurlarına bir yol işareti sunuyor; “Revizyoner dürtüyü incelemek ve bu antitetik eleştiriyi uygulamaya yönelik teknikler geliştirmek için elimizdeki en büyük kaynak Kabala’dır.”

Yanlış Okuma Haritası, akademik kapalılık ve yüksek örülmüş duvarlardan arındırılmış bir eser. Şiir üzerine "doğal olarak" en çok şairler düşünür fakat şairler dışında mesela eleştirmen sıfatlı çok az insan şiir hakkında konuşabilir. Bu durum dünyada azdır, ülkemizde ise neredeyse yoktur. (Özellikle çağdaş şiirimiz açısından) Bu sebeple Bloom’dan Türk eleştirmenlerinin (eğer var iseler) öğrenecekleri çok şey olacaktır. En azından "kritik" denilen "sınır belirleme" açısının uygulanışı, Türk edebiyatına çok şey kazandıracaktır.

Kelimelerle hafızadan bir harita oluşturmak sizce de gerçekten meşakkatli bir uğraş değil mi?