İnsan, yaşamın gelip geçiciliğinin farkında olan tek varlık. Doğar, yaşar, yeryüzünde kendimize benzeyen canlılar bırakır ve ölürüz. Ancak bu doğal akış, “yok oluş” düşüncesinin katlanılmaz ağırlığı karşısında türümüzün geldiği düşünsel süreci karşılamakta yetersiz kalır. Edebiyat başta olmak üzere, sanatın tüm disiplinleri de “sonsuz yok oluşa” karşı insanın “ben varım,” veya “bir zamanlar vardım,” diyebilmesinin gür sesli ve entelektüel biçimi belki de.

İnsanlar -sanatsal üretimin bin bir çeşidiyle- yaşadıkları hayatları, kavradıkları yerden ifade edebilmenin yollarını aradılar. Edebiyatın günümüzde popülaritesi gitgide artan türü olan öykü de kişinin hikayesini evvela kendine, sonra dünyaya anlatabilmesi bakımından oldukça değerli. Ancak hikayemizi ilgi çekici kılmak, öykü türünün sunduğu olanakları layıkıyla kullanmak, bunu da türün sanatsal niteliğine halel getirmeden yapabilmek en az anlatacağımız hikâyeler kadar değerli. Necip Tosun, Türkiye’de öykü kuramı denince akla gelen ilk isimlerden biri. Tosun’un geçtiğimiz ay raflarda yerini alan Öykü Terimleri Sözlüğü adlı çalışması, öykünün estetik ve kurgusal arka planını göstermeyi, temel ilkelerini açıklayıp örneklemeyi ve tarihsel serüvenine tanıklık etmeyi amaçladığı, epey derinlikli bir araştırma.

Tosun’un kendi ifadesiyle, dünyada ve ülkemizde roman ve şiir kuramı üzerine kitap boyutunda pek çok çalışma olmasına rağmen öykü üzerine bu tür çalışmalar oldukça yetersiz. Özellikle öykü estetiği, öykünün kuramsal özellikleri ve teorik yapısına ilişkin kitaplar bir avuç çalışmadan ibaret. İşte, Tosun’un bu kitabı da şu soruların cevabını bulma peşinde: Öncelikle, öykü nasıl işler? Bir eserde yaratıcılık nasıl sergilenir, eser yaratıcılığını neye borçludur, öykü nasıl bir mekanikle işler, hangi özellikleri onu kalıcı hale getirir, bizi büyüleyen ölçülerin içine ne konur, iyi öykü neyden yapılır gibi soruların peşinde, okuru öykü türünün doğasına dair bir yolculuğa çağırıyor.

Öykü Terimleri Sözlüğü teknikler, yönelimler, kavramlar ve teorilerden oluşan meseleleri irdeleyerek öykünün kullanışlı bir cep kılavuzu olmayı hedefliyor. Okurlar böylece hem sevdikleri öykülere farklı bir bakışı görecekler hem de yeni öyküler tanıyarak peşine düşebilecek. Ayrıca Öykü Terimleri Sözlüğü’ndeki maddeler geleneksel sözlüklerden farklı olarak, a’dan z’ye giden bir alfabeye göre değil kendi özel alfabesine göre sıralanıyor. Burada, bilinen haliyle sözlük ve ansiklopedilerdeki pek çok kavramı, terimi kısa kısa açıklamak yerine, sıklıkla kullanılan kavram ve terimleri uzun uzun, örneklerle açıklama yöntemini benimsiyor.

Yine yazarın kendi ifadesiyle söyleyecek olursak:

“Günümüzde zengin, derin, kalıcı bir öykü fikri, öykü poetikası, öykü estetiği oluşturabilmek için kapsayıcı, sistemli araştırmalara ihtiyaç var. Çünkü öykü türünün temel özellik ve bileşenlerini belirlemek, kuramsal çerçevesini oluşturmak, öyküyü meydana getiren, kuran temel özellikleri ortaya çıkarmak, öykünün özerk bir tür olmasının vazgeçilmez şartıdır.”

Neticede Öykü Terimleri Sözlüğü, öykünün kuramsal yapısına ilişkin değerli bir katkı olma iddiasında.